|
хилига сотиш ёки ўз хилининг ярмига сотиш, лекин олди-сотди қўлга қўл бўлмасдан (яъни, бир вақтда бўлмасдан) маълум муддатдан кейин бўлишидир. Олинадиган миқдор сотилган миқдорнинг айнан ўзи бўладими, ундан озроқ бўладими, ҳар хил бўладими, фарқи йўқ. Яъни, насия рибоси шаръий ҳақиқат жиҳатидан икки турли бўлади:
Тўлов кечиктирилгани туфайли қарзнинг ортиши.
Рибога оид олти хил нарсани навлари бир хил ёки ҳар хил бўлишидан қатъий назар, қўлга қўл қилмасдан, (олди-сотди бир вақтда бўлмасдан) олдинма кейин қилиб сотиш.
Иккинчиси ортиқлик рибоси. Унинг сабаби муддат эмас, ортиқлик бўлади. Унда мана шу турдаги нарсалардан бири ўз хилига бир вақтнинг ўзида олди-сотди қилинадию лекин тенгма-тенгга эмас, кўпроқ миқдорига сотилади.
Бу олти тур нарсалар олтин, кумуш, буғдой, арпа, хурмо ва туздир. Бунга асосимиз Пайғамбар с.а.в.дан ривоят қилинган савдо ва қарз ҳақидаги саҳиҳ ҳадислардир.
3. Муслим Абу Саид Худрийдан ривоят қилишича, Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«اَلذَّهَبُ بِالذَّهَبِ وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ مِثْلاً بِمِثْلٍ يَدًا بِيَدٍ فَمَنْ زَادَ أَوْ اِسْتَزَادَ فَقَدْ أَرْبَى اَلْآخِذُ وَالْمُعْطِى فِيهِ سَوَاءٌ»
«Олтинга олтин, кумушга кумуш, буғдойга буғдой, арпага арпа, хурмога хурмо, тузга туз миқдори бир хил ва қўлга қўл бўлсин. Ким кўпроқ ёки озроқ қилса, демак, у рибо қилибди. Бу ишда олувчи ҳам, берувчи ҳам баробар».
Абу Довуд Убода ибн Сомитдан ривоят қилишича, Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ تِبْرُهَا وَعَيْنُهَا وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ تِبْرُهَا وَعَيْنُهَا وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ مُدْىٌ بِمُدْىٍ وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ مُدْىٌ بِمُدْىٍ وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ مُدْىٌ بِمُدْىٍ وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ مُدْىٌ بِمُدْىٍ فَمَنْ زَادَ أَوِ ازْدَادَ فَقَدْ أَرْبَى، وَلاَ بَأْسَ بِبَيْعِ الذَّهَبِ بِالْفِضَّةِ وَالْفِضَّةُ أَكْثَرُهُمَا يَدًا بِيَدٍ، وَأَمَّا نَسِيئَةً فَلاَ وَلاَ بَأْسَ بِبَيْعِ الْبُرِّ بِالشَّعِيرِ وَالشَّعِيرُ أَكْثَرُهُمَا يَدًا بِيَدٍ وَأَمَّا نَسِيئَةً فَلاَ»
«Олтинга олтин қуймаси ҳам, ясалгани ҳам, кумушга кумуш қуймаси ҳам, ясалгани ҳам, буғдойга буғдой миқдорга миқдор, арпага арпа миқдорга миқдор, хурмога хурмо миқдорга миқдор, тузга туз миқдорга миқдор, ким кўп ёки оз қилса, демак, у рибо қилибди. Олтинни кумушга сотишда кумуш кўпроқ олинса ҳечқиси йўқ, фақат қўлга қўл бўлсин, насия
183-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232